Waarom zijn er Poolse scholen buiten Polen?

Het belangrijkste doel van het Forum van Poolse Scholen in Nederland is het behouden en bevorderen van de Poolse taal, cultuur en tradities, voornamelijk door educatieve en organisatorische ondersteuning te bieden aan Poolse Scholen in Nederland.

Waarom bestaan de Poolse scholen? Waarom is het belangrijk om de kinderen daar naartoe te brengen? Op deze en andere vragen die ons vaak gesteld worden geeft Agnieszka Steur, expert in meertalige opvoeding, een antwoord.

We nodigen u ook uit om deze film te bekijken die de theorie van Agnieszka bevestigt.

De film „Moje dziecko jest wielojęzyczne – Mijn kind is meertalig” is gemaakt tijdens de Poolse lessen door Fundacja Polskie Centrum Edukacji i Kultury Lokomotywa in Amsterdam. De film gaat over de positieve invloed van meertaligheid op de ontwikkeling en intelligentie van leerlingen. Onze kinderen worden ambassadeurs van Polen in Europa en van Nederland in Polen. www.lokomotywa.nl

Mijn kind is meertalig – film

Onze taal, onze cultuur!

Agnieszka Steur

Hoewel we in een wereld leven waar de winst van meertaligheid van kinderen voor velen vanzelfsprekend is, zijn er nog steeds mensen die beweren dat het verzorgen van de moedertaal en de cultuur van immigranten zinloos is. Vaak beseffen degenen die deze meningen uiten, om tal van redenen, niet hoe belangrijk het verzorgen van de eigen wortels is, of hebben ze er zelf geen aandacht aan besteed en proberen anderen te overtuigen van de juistheid van hun acties.

Tijdens mijn bezoeken aan Poolse scholen in Nederland ontmoet ik regelmatig ouders van tweetalige kinderen. Vaak begin ik mijn lezing met het vertellen dat als we naar de totale wereldbevolking kijken eentalige mensen een minderheid vormen. Wereldwijd zijn er een groot aantal landen waarvan de inwoners twee-of zelfs meertalig zijn. Natuurlijk kunnen we over het punt wat echte tweetaligheid is een discussie voeren, maar dit onderwerp zal ik voor een later artikel laten.

Als we naar de voordelen van meertaligheid en gezinnen met meerdere culturen kijken kan de volgende materialistische vergelijking worden gemaakt – beter in de loterij twee miljoen winnen dan één.

Na verschillende volwassenen te hebben gesproken die zijn opgegroeid in een tweetalig gezin en het lezen van literatuur over dit onderwerp,ben ik niemand tegengekomen die er spijt van heeft twee of meer talen te hebben geleerd. Ook heeft geen van deze mensen geklaagd dat ze twee culturen hebben leren kennen. Integendeel in de literatuur en discussies verschijnen meestal dezelfde verklaringen over hoeveel en wat voor goede kanten het hun heeft gebracht.

Een taal is als een plant en heeft voeding nodig. Deze voeding komt in de vorm van het thuis spreken van de taal, het lezen van boeken en, indien mogelijk, het kijken naar Poolse televisie. Veel ouders die ik sprak voegen aan deze lijst nog frequente gesprekken met de familie over Skype toe.

Een andere manier om taal en cultuur te cultiveren zijn zaterdag scholen. In Nederland zijn er verscheidene en niet alleen Poolse scholen. Dit soort scholen zijn er ook voor kinderen van wie een of beide ouders uit Rusland, Japan of China komen.

Waarom zijn zaterdag scholen zo belangrijk?

Misschien is het goed eerst uit te leggen wat voor soort scholen dit precies zijn. Dit type school bestaat in veel landen, bijna altijd zijn ze gesticht door mensen voor wie contact met de taal en cultuur van het land van herkomst na aan het hart ligt.

In landen waar immigranten een erg kleine groep vormen zijn vaak geen zaterdag scholen maar organiseren ouders bijeenkomsten thuis, zodat hun kinderen samen kunnen spelen en ouders ervaringen kunnen uitwisselen.[1]

In het geval van de Poolse zaterdag scholen komen de kinderen meestal twee zaterdagen per maand voor drie uur bij elkaar. Afhankelijk van de leeftijd leren ze lezen en schrijven, maar  wat ook erg belangrijk is Poolse tradities en gewoonten. In dergelijke scholen worden ook bijeenkomsten georganiseerd ter gelegenheid van Kerstavond, Pasen, St. Andrew’s Day en andere Poolse feestdagen. De kinderen leren Poolse liederen en gedichten, maar wat misschien het allerbelangrijkste is ze ontmoeten andere kinderen in dezelfde situatie waardoor ze zien dat het niet “raar” is om twee werelden te combineren. Voor de ouders zijn deze bijeenkomsten ook zeer belangrijk, tijdens het wachten op de kinderen kunnen ze van gedachten wisselen, advies zoeken, of soms gewoon klagen over de moeilijkheden van het immigranten leven. Vaak organiseren deze Poolse scholen ook Nederlandse lessen voor ouders.

Op het gebied van tweetaligheid bestaan vele mythes, het is daarom goed hierover te praten en uit te leggen dat ze vaak gebaseerd zijn op onredelijke angsten. Dr. Naomi Steiner schrijft hierover in haar boek „7 Steps to Raising a Bilingual Child”. Ouders zijn vaak bang dat tweetaligheid tot verwarring in de hoofden van hun kinderen leidt, dat ze beide talen zullen mengen en beide talen daardoor nooit echt goed leren spreken. Deze twijfels ontstaan omdat kinderen vaak woorden uit beide talen in een zin mengen. Een andere reden is dat mensen van een tweetalig persoon verwachten dat deze altijd en overal in staat is om in beide talen het juiste woord te vinden voor de situatie.[2] Iedereen weet dat ook eentalige personen hier wel eens moeite mee hebben. Het is daarom belangrijk in gedachten te houden dat vermenging van talen volkomen natuurlijk is. Het is in het derde levensjaar dat taal zijn plaats in de hoofden van kinderen talen begint te vinden. Natuurlijk is elk kind anders en kunnen er verschillen zijn in het tijdstip van ‘vermenging’ van de talen, maar ook de “verschijnselen” van vermenging kunnen anders zijn. Dit verandert niets aan het feit dat tweetaligheid en de wijze waarop de hersenfuncties van een persoon die twee talen leert wordt gestimuleerd, een absolute winst voor kinderen is.

Maar wat betekent dit eigenlijk, wat is die winst?

Voor degenen die in tweetaligheid geïnteresseerd zijn, zijn de onderzoeksresultaten van Ellen Bialystok, psycholinguïst uit Canada, zeker bekend. In 2007 publiceerde ze de resultaten van haar werk over de effecten van tweetaligheid op dementie. Op basis van haar onderzoek kwam ze tot de conclusie dat mensen die van jongs af twee talen leren, gemiddeld vier jaar later de eerste symptomen van dementie vertonen. Het onderzoek naarde vertraging van dementie is nog steeds in volle gang, maar op het moment van publicatie van de resultaten poneerde Ellen Bialystok de stelling dat er nog geen medicijnen op de markt zijn die net zo gunstig werken tegen dementie als tweetaligheid.[3]

Mensen die geïnteresseerd zijn in tweetaligheid kennen waarschijnlijk ook de stelling dat tweetalige kinderen makkelijker een nieuwe taal leren. Dergelijke studies in haar boek noemt Barbara Zurer Pearson.[4] Een andere vraag heeft onderzoekster aan de Vrije Universiteit Brussel Katrien Mondt gesteld: Heeft tweetaligheid invloed op het leren van wiskunde? Ook hier waren de resultaten zeer positief. Daarin laat ze zien dat vroege, evenwichtig ontwikkelde (gelijktijdig leren van beide talen) tweetalige kinderen beter zijn in rekenkunde dan hun ééntalige leeftijdsgenoten.[5]

Tweetaligheid brengt ook een andere voordelen. Kinderen uit multiculturele huizen begrijpen het “anders zijn” van anderen beter. Als kinderen vanaf thuis verschillende culturen en gewoontes leren kennen, is het makkelijker voor ze om te begrijpen dat in een maatschappij veel meer diversiteit kan zijn. Hun geest staat open voor dergelijke variaties.[6]

Waarom is het belangrijk om de eigen taal en cultuur te behouden?

Een van de belangrijkste praktische voordelen van tweetaligheid is het feit dat het voor degenen die meer dan een taal kennen makkelijker is om een baan te vinden.[7] Maar we mogen ook niet de emotionele winst van tweetaligheid vergeten. Kinderen die de taal van hun omgeving spreken worden sneller geaccepteerd. Niemand wil dat zijn kind zich in Polen als een vreemdeling zou voelen. Ik heb het niet eens over de contacten met andere kinderen op de speelplaats of op het strand, maar contact met familieleden. Wat is er erger dan geen gesprek met oma en opa te kunnen voeren. Met tweetaligheid wordt de familie van het kind automatisch groter.[8]

Voor kinderen is het makkelijker de ouders te begrijpen in hun eigen taal. Ouders zeggen vaak dat ze door middel van hun taal alles over hun wortels doorgeven aan hun kinderen. Hierdoor kan het kind zich in beide culturen”thuis voelen”.[9] Natuurlijk betekent dit niet dat kinderen die de taal van hun ouders niet spreken nooit de cultuur van hun ouders zullen begrijpen, maar het is enigszins moeilijker.

Voor ouders is ook belangrijk dat ze de rol van ouder het best in hun moedertaal kunnen uitvoeren. In de tweede taal wordt veel eerder een fout gemaakt waarmee de verbale autoriteit verloren gaat.[10] Het is logisch dat de spreker zich het meest zeker voelt in de eigen moedertaal.

In bovenstaande tekst schrijf ik over mijn eigen observaties, maar noem ik ook enkele boeken over tweetaligheid (echte aanraders). Over tweetaligheid kan men zeer uitgebreid schrijven en praten, maar niemand hoeft er bang voor te zijn. Elke volgende nieuwe taal is een winst voor het kind en de volwassene.

Tot slot wil ik de woorden van Ida Kurcz citeren: “Niemand kan het feit dat tweetaligheid een waardevolle aanwinst is ontkennen, dat zal elke tweetalige wetenschapper bevestigen. Het veiligste is om te zeggen dat het een potentiële bondgenoot is, je moet het echter, net als bij elke bondgenoot het geval is, blijven cultiveren.” [11]

Voor mezelf kan ik toevoegen dat bij dit cultiveren de Poolse zaterdag scholen een zeer belangrijke rol spelen.

AS